1. Επόπτης: Ένα επιτυχές πρόγραμμα ΑΒΑ ξεκινάει με την εύρεση του ειδικού επιστήμονα που θα το σχεδιάσει, θα το εποπτεύει, θα εκπαιδεύσει τους γονείς, θα εκπαιδεύσει την θεραπευτική ομάδα, θα έρθει σε επαφή με το σχολείο και σε γενικές γραμμές θα είναι ο υπεύθυνος για την συνολική πρόοδο του μαθητή. Η ποιότητα της παρέμβασης που βασίζεται στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς (ΑΒΑ), όπως άλλωστε και οποιασδήποτε άλλης επιστημονικής εφαρμογής, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση και εμπειρία του επόπτη και η επιλογή του θα είναι καθοριστική για την πρόοδο του μαθητή. Ένας επόπτης ΑΒΑ πρέπει να είναι άρτια καταρτισμένος στην Ανάλυση Συμπεριφοράς, κατά προτίμηση να είναι Πιστοποιημένος Αναλυτής Συμπεριφοράς (Board Certified Behavior Analyst) ή Πιστοποιημένος Αναλυτής Συμπεριφοράς διδακτορικού επιπέδου (Board Certified Behavior Analyst-Doctoral), πιστοποίηση η οποία απαιτεί θεωρητική κατάρτιση Μεταπτυχιακού ή Διδακτορικού επιπέδου και τουλάχιστον 1500 ώρες κλινικής άσκησης υπό εποπτεία. Επιλέγοντας έναν Πιστοποιημένο Αναλυτή Συμπεριφοράς (BCBA) ξέρουμε ότι το πρόγραμμα ΑΒΑ θα σχεδιαστεί και εποπτευθεί από έναν καταρτισμένο στην επιστήμη της Ανάλυσης Συμπεριφοράς επαγγελματία που παρακολουθεί τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις στον χώρο μέσω συνεχούς εκπαίδευσης (προ-απαιτούμενο για τη διατήρηση της πιστοποίησης).
2. Θεραπευτική ομάδα: Η ομάδα των θεραπευτών που θα δουλέψουν με τον μαθητή είναι σημαντικό να έχει γνώσεις και εμπειρία σε προγράμματα ΑΒΑ αλλά κυρίως να έχει κίνητρο να μάθει και ενθουσιασμό για την αποτελεσματική διδασκαλία των παιδιών και την πρόοδο που μπορεί να επιτευχθεί μέσω του ΑΒΑ. Τα δύο πρώτα επίπεδα πιστοποίησης στην επιστήμη της Ανάλυσης Συμπεριφοράς είναι Registered Behavior Technician (RBT) και Board Certified assistant Behavior Analyst (BCaBA). Οι επαγγελματίες και των δύο αυτών κατηγοριών έχουν τόσο θεωρητική όσο και πρακτική κατάρτιση στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς αλλά εργάζονται υποχρεωτικά υπό την εποπτεία ενός BCBA ή BCBA-D και όχι ανεξάρτητα και είναι κατά συνέπεια ιδανικοί υποψήφιοι για τη θέση του θεραπευτή ή του συντονιστή θεραπευτών σε ένα πρόγραμμα ΑΒΑ.
3. Εκπαίδευση γονέων: Γνωρίζουμε ότι η ενεργή συμμετοχή των γονέων στην θεραπευτική παρέμβαση ΑΒΑ παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόοδο του παιδιού με αυτισμό, καθώς μπορεί να την επιταχύνει σημαντικά αλλά και να την γενικεύσει. Για αυτόν τον λόγο, η εκπαίδευση των γονέων είναι κλειδί κάθε αποτελεσματικής παρέμβασης. Ο επόπτης του προγράμματος ΑΒΑ είναι υπεύθυνος για τον προγραμματισμό συχνών ενοτήτων εκπαίδευσης γονέων τόσο σε θεωρητικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, ο επόπτης προτείνει επιστημονικά βιβλία, πολυμέσα, άρθρα και άλλα εργαλεία που μπορούν να λειτουργήσουν επικουρικά στην εκπαίδευση των γονέων. Εξαιρετικά βιβλία για γονείς που βρίσκονται στα αρχικά στάδια εκπαίδευσης είναι το “Behavioral Intervention for Young Children With Autism: A Manual for Parents and Professionals” των Catherine Maurice, Gina Green και Stephen C. Luce καθώς και το “The Verbal Behavior Approach: How to teach children with Autism and related disorders” των Mary Barbera και Tracy Rasmussen. Παράδειγμα ενός εξαιρετικού πολυμέσου που έχει σχεδιαστεί για γονείς και επαγγελματίες που αποζητούν βασικές γνώσεις στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς είναι το Simple Steps.
4. Χώρος: Ένα πρόγραμμα ΑΒΑ που πραγματοποιείται στο σπίτι απαιτεί στα αρχικά στάδια τον σχεδιασμό του χώρου με τρόπο που να διευκολύνει τη διδασκαλία αλλά και τη γενίκευση δεξιοτήτων. Ο επόπτης του προγράμματος θα βοηθήσει αρχικά την οικογένεια να διαλέξει και να διαμορφώσει τον χώρο στον οποίο θα λαμβάνει χώρα η εντατική διδασκαλία αλλά και τους χώρους παιχνιδιού, κοινωνικής αλληλεπίδρασης και δεξιοτήτων ανεξαρτησίας. Οι αποφάσεις για την δόμηση ή προσαρμογή του σπιτιού στις νέες ανάγκες ενός από των μελών της ακολουθεί τις συνολικές ανάγκες της οικογένειας και γίνεται πάντα σε συνεννόηση με τους γονείς. Τα προγράμματα ΑΒΑ που πραγματοποιούνται σε ειδικό κέντρο ή στο σχολείο στοχεύουν παράλληλα στην γενίκευση των δεξιοτήτων που έχουν κατακτηθεί αλλά και την διδασκαλία συμπληρωματικών δεξιοτήτων από τους γονείς στο σπίτι. Για αυτό το σκοπό, ο Αναλυτής Συμπεριφοράς που εποπτεύει το πρόγραμμα στο κέντρο επίσης θα καθοδηγήσει την δόμηση του χώρου στο σπίτι σύμφωνα με τις ανάγκες του μαθητή.
4. Χρόνος: Στα αρχικά στάδια και πάντα κατόπιν μελέτης των ξεχωριστών αναγκών κάθε μαθητή, ένα εντατικό πρόγραμμα ΑΒΑ μπορεί να έχει διάρκεια 25 ή και περισσότερων ωρών την εβδομάδα. Ο καταμερισμός των ωρών μεταξύ του σπιτιού και του σχολείου ή του ειδικού κέντρου, η εναλλαγή των θεραπευτών, η συχνότητα και διάρκεια των εποπτειών και όλες οι λεπτομέρειες που σχετίζονται με τα ωράρια που θα ακολουθούνται θα συζητηθούν μεταξύ του επόπτη του προγράμματος και της οικογένειας ώστε να βρεθεί ο ιδανικότερος συνδυασμός για τον μαθητή και την οικογένεια και να μεγιστοποιηθεί η πρόοδος.
4. Υλικά: Κατά την εκκίνηση ενός προγράμματος ΑΒΑ, θα χρειαστούμε λίγα εκπαιδευτικά υλικά, όπως γραφική ύλη και παιχνίδια. Σταδιακά και όσο ο μαθητής προοδεύει, η ποικιλία των εκπαιδευτικών μας υλικών θα αυξάνεται, τα παιχνίδια θα μεταλλάσσονται όσο τα ενδιαφέροντα του μαθητή διευρύνονται και θα δημιουργείται συχνότερα η ανάγκη ανανέωσης των υλικών που χρησιμοποιούμε. Αυτές οι αλλαγές θα γίνονται σε συνεννόηση με την θεραπευτική ομάδα που θα μεταδίδει στους γονείς τις ανάγκες του μαθητή. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι για την εκκίνηση του προγράμματος λίγα και απλά υλικά χωρίς σοβαρό επιπλέον κόστος είναι αρκετά και τα περισσότερα από αυτά είναι πιθανόν να υπάρχουν ήδη στο σπίτι.
7. Κατά τη διάρκεια όλης της πορείας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ένα επιτυχημένο πρόγραμμα ΑΒΑ σκοπεύει στην ένταξη του παιδιού στο περιβάλλον συνομηλίκων. Ο χρόνος διδασκαλίας ένας προς έναν στο σπίτι ή το ειδικό κέντρο θα χτίσει τις δεξιότητες που θα επιτρέψουν τη σταδιακή μείωση της εντατικής ατομικής διδασκαλίας ώστε να ξεκινήσει η συστηματική στήριξη του μαθητή για την ένταξή του στο σχολείο ή οποιοδήποτε άλλο περιβάλλον συνομηλίκων.
Για λεπτομέρειες σχετικά με την επιστημονικά τεκμηριωμένη θεραπευτική παρέμβαση για τον Αυτισμό διαβάστε το άρθρο μας εδώ.